Норвегия — Уикипедия

Норвегия корольдығы Kongeriket Norge Kongeriket Noreg
Байрақ Елтаңба
Ұран: «Alt for Norge (қаз. Барлығы Норвегия үшін)»
Әнұран: «Ja, vi elsker dette landet (Иә, бiздiң сүйiктi бұл өлке)» (тыңдау (ақп.))
Тарихы
Тәуелсіздік күні	7 маусым 1905 (жарияланған) 26 қазан 1905 (мойындалған) (Швециядан)
Мемлекеттік құрылымы
Ресми тілдері	норвег (букмол және нюнорск) жергілікті деңгейде — саам[1]
Елорда	Осло
Ірі қалалары	Берген, Ставангер, Тронхейм
Үкімет түрі

kk.wikipedia.org

Норвегия

TR | RU | UK | BE | EN |
норвегия, норвегия на карте
Координаттар: 65°50′00″ с. е. 13°24′00″ ш. б. / 65.833333° с. е. 13.4° ш. б. (G) (O)65.833333, 13.4

Норвегия Корольдігі (норв. Kongeriket Norge), Норвегия  — Еуропада орналасқан ел.

Мазмұны

• 1 Атауы
• 2 Географиясы
• 3 Әкімшілік бөлінуі
• 4 Халқы
• 5 Табиғаты
• 6 Тарихы
• 7 Саяси жүйесі
• 8 Экономикасы
• 9 Мәдениеті
• 10 Әлеуметтік саласы
• 11 Қарулы күштері
• 12 Түсініктемелер
• 13 Тағы қараңыз
• 14 Сыртқы сілтемелер
• 15 Дереккөздер

Атауы

Географиясы

Солтүстік Еуропаның Скандинавия түбегінде батыс жағалауды барынша иемденіп жатқан ірі елдердің бірі — Норвегия болып табылады. Атлант мұхитынан соғатын суық желдің әсері бар, батыстағы таулы қыраттың қытымыр аязы үстемдік құратын өлке қатарынан үш елмен қоңсылас орналасқан: Ресеймен — 196, Финляндиямен — 727 km, ал Швециямен — 1619 km шекарасы шектесіп жатыр.

Корольдіктің жер аумағы — 386 960 km2 құрайды. Бұл жағынан келгенде Норвегия Скандинавия елдері ішінде екінші орында.

Норвегияның жер қыртыстарын сөз етсек, солтүстіктен басталған аласа таулар легі оңтүстікке қарай биіктеп, таулы өлкеге айналып сала береді. Мемлекеттің ең биік нүктелері — Галлхейпиген (2469 m) мен Глиттертинн (2452 m) шыңдары боп есептеледі.

Норвегияның ең ірі өзендері шығыста орналасса, батысында қысқа, бірақ ағысты өзендері ағады. Елдің оңтүстік өлкесі келбетті көлдерге бай. Дегенмен жасылмен жан бағатын елдермен салыстырғанда, Норвегияның өнім беретін өсімдіктері жоқтың қасы. Шыңын мұз басқан таулы, қыратты аймақтың бар болғаны 4 пайызы ғана егістікке қолайлы болып келеді. Сол секілді жануарлар әлемі де корольдікте аса мәз емес.

Әкімшілік бөлінуі

Норвегия жері 19 облысқа бөлінген (жергілікті тілде облысты фүлке атайды). Әр облыс қалалар мен ауылдық округтерден (коммуна) құралады. Оның әрбірі төрт жылда бір сайланатын кеңеске ие.

Халқы

Халық саны жер аумағына қарай шаққанда аз және қоныстануы да әркелкі. Айталық соңғы жасалған халық санағы бойынша елде 4 миллион 574 мың халық тұрады. Ал осы аз халықтың үштен бірі — бір Осло-Фьорд аймағына ғана шоғырланған. Ал өзге ірі қалалардағы халықтың қоныстануы төмендегідей: Берген (224 мың), Тронхейм (145 мың), Ставангер (106 мың), Берум (98 мың). Ал елдің қалған бөлігі халық өте сирек қоныстанған аймақ болып саналады.

Елдегі бала туу — 11,89% құраса, адам өлімі — 9,51%. Елдегі балалар өлімі ең төменгі деңгейде. Және статистикалық мәліметтерге сүйенсек, әрбір төртінші норвег ауылдық жерді мекен етеді екен.

Норвегияның негізгі халқы — германиялық біртекті ұлт. Ал елдің солтүстігінде жалпы саны 20 мыңға жуық саам халқы мекен етеді. Елде норвег тілінің екі түрі кездеседі — букмол және нюнорск.

Табиғаты

Норвегияның көп бөлігін Скандинавия таулары алып жатыр (ең биік нүктесі – Гальхепигген тауы 2469 м). Солтүстік және Норвег т-нің жағалаулары фьордтармен тілімделген. Климаты – баяу теңіздік. Қаңтардағы орташа температурасы –2 – 12ӘС, шілдеде 6 – 15ӘС болады. Жылдық жауын-шашын мөлшері шығысында 300 мм-ге, батыс тау беткейлерінде 3000 мм-ге дейін жетеді. Мұздықтардың жалпы аумағы 3 мың км². Мол сулы ірі өзендері – Гломма, Логен, т.б. Жерінің 27%-ын ормандар (негізінен қылқан жапырақты, жапырақты) алып жатыр. Солт. мен биік жерлерінде таулы тундра мен орманды тундра басым. Жануарлар дүниесін түлкі, сілеусін, ақкіс, сусар, бұлан, солт. бұғысы, ақтиін, қоян құрайды. Жағалауларында құс базарлары көп. Н. теңіздері балыққа бай. Кен байлықтарынан темір, никель, мыс, молибден, кобальт, күміс кентастары белгілі. 1970 ж. Солтүстік теңізден мұнай мен газ кен орны ашылған.

Тарихы

Тәуелсіздікке 1905 ж. ғана қол жеткізсе, бұған дейінгі 1397—1814 жылдары Дания қарауына еніп, кейінгі 1814—1905 жылдары Швецияның отары болған.

Саяси жүйесі

Норвегия — демократиялы конституциялық монархия болып табылатын мемлекет. 1991 жылдың 17 қаңтарынан бері мемлекет королі — Харалд V.

1814 жылы қабылданып, көптеген рет өзгерістер мен толықтыруларды бастан кешірген ел конституциясына сай, корольдің уысына елдің үш билігі бірдей берілген.

Министрлер кабинеті Премьер-министр мен 16 министрден құралады. Үкіметбасыға елдің атқарушы билігі табысталған.

Стортинг аталатын ел парламентіне 169 депутат мүше бола алады.

Корольдікте көппартиялық жүйе мықтап қалыптасқан. Норвегияның белді партиялары қатарына — «Норвегия жұмысшылар партиясы», «Социалистік солшылдар партиясы» және «Орталық партия» жатады.

Экономикасы

Норвегияның экономикасы жөнінде алып-қашпа әңгімелер көп. Бұған себеп — үлкен мұнай қорына иелік ете тұра, корольдіктің сыртқы саяси ойында аса белсенділік танытпауында жатыр. Дегенмен, қазіргі таңда ІЖӨ индексі бойынша Норвегия әлемнің ең бай мемлекеттерінің қатарында. 1970 жж. басталған Солтүстік теңіз кенішіндегі мұнай мен газ өндірісі елді Батыс Еуропа нарығындағы ең ірі мұнай шығарушы мемлекет қатарына шығарып, әлемдік саудаға мұнай шығарудан 2-ші (Сауд Арабстаннан кейінгі) орынға көтеріп тастады. 2005 ж. ІЖӨ 194,7 млрд. АҚШ долларын немесе жан басына шаққанда 42,4 мың АҚШ долларын құрап, Норвегияны үздіктер тізбегіндегі 17 орынға шығарса, 2006 жылы корольдік тағы да бес сатыға жоғарылап, 12-ші орынға көтерілді.

Ел экономикасындағы негізгі сала — мұнай мен газ өндірісі. Алайда елдегі энергия көзі осы мұнайдан алынып отыр деу — жаңсақ. Өйткені Норвегия мұнайы түгелімен экспортқа шығарылады. Ал энергияны олар су көзінен алады. Алдағы уақытта оған «этанол» аталатын химиялық қосалқы энергия көзін қосу — жоспарда. Бұл дегеніңіз — қалдықтарды қайта арқылы оны бензинге араластырып, таза экологиялық энергия шығару деген сөз. Норвегия үкіметі химия технологиясына қатты мән береді.

Дегенмен бұл жерасты байлығын иемденем дегенге дейін Норвегия экономикалық тұрғыда үлкен қиындықтарды бастан кешіргені белгілі. Өйткені 19 ғ. мен 20 ғ. орта шеніне дейін елдің негізгі экономикалық саласы — ауыл, орман және балық шаруашылығы болғаны белгілі.

Корольдік ежелден теңізшілер елі саналады. Соған орай халықтың үлкен бөлігі жағалауға қарай қоныстанған. Ертеректе, дәлірек айтқанда біздің дәуірдің 1000 жж. викингтер аталатын тәжірибелі қарақшы-теңізшілер тобы Атлант мұхитын кесіп өтіп, Жаңа әлемнің есігінен енген. Бұл ерте дәуірден-ақ Норвегия жерінде теңіз шаруашылығының кең өріс алғанынан хабар берсе керек. Бұған елде сақталып қалған зәулім сауда флоты мен жоғары дамыған балық шаруашылығы да дәлел бола алады. Айта кетерлігі аталмыш флот тасымалға шығаратын тауар көлемі жағынан 1997 ж. 6-шы орынды иеленген.

Балық шаруашылығы елде ертеден-ақ жақсы дамыған. 1975 жылы аталмыш шаруашылықты дамыту жөнінен Норвегия дүниежүзі бойынша 5-орынды иеленсе, 1995 жылы 10-орынға тұрақтаған. Корольдікте балық шаруашылығы саласының ең негізгісі — майшабақ. Бұл жағынан 1996 жылғы есеп бойынша Норвегия ең негізгі бәсекелесі — Ұлыбританиядан үш есе көп, 330 мың тонна балық аулап, экспортқа шығарған.

Орман шаруашылығында да айтарлықтай жетістіктер бар. Өйткені Норвегия жері географиялық жағынан орман шаруашылығына қолайлы. Ел территориясының төрттен бір бөлігі орманды алқап. Алайда ағаш өсімінің өте баяу екенін ескеретін болсақ, бұл саланың ел экономикасының екпінді тірегіне айналмағанына көз жеткізу қиынға соқпайды.

Ауыл шаруашылығы Норвегия халқы үшін тиімсіз сала. Егін егуге корольдіктің таулы, қыратты, құнарсыз топырақты географиясы мен жазы салқын, аса мол жауын-шашынды ауа райы да қолайсыз. 1996 жылы ауыл және орман шаруашылығында еңбекке жарамды халықтың бар болғаны 5,2 пайызы ғана қызмет еткен. Ал ауыл шаруашылығына бөлінген жердің 3 пайызы ғана өңделіп, пайдаланылған. Мұнай өндірісі ашылғанға дейін ел экономикасының негізгі салаларының бірі болғанымен, бүгінде Норвегияда ауыл шаруашылығына аса көңіл бөлінбейді.

Норвегияның өнеркәсібінде алға қойылған салалар — электрометаллургия, радиоэлектроника мен кеме жасау және жөндеу өнеркәсіптері. Бұл салаларға жалпы еңбекке жарамды халықтың 25 пайызы тартылған. Норвегия сыртқы саудада Германия, Швеция, Ұлыбритания, Дания, Нидерланд және АҚШ мемлекеттерімен тығыз байланыс орнатқан. Экспортқа шығаратын негізгі өнімдері — мұнай мен газ (55 пайыз) және дайын өнімдер (36 пайыз). Сондай-ақ, импорттайтын тауарлары — дайын өнімдер (81,6 пайыз) және ауыл шаруашылығы өнімдері (9,1 пайыз).

Мәдениеті

Әлеуметтік саласы

Қарулы күштері

Елдің қорғаныс саласында жаяу әскер, әскери-теңіз және әскери-әуе флоттары бар. Ел заңы бойынша, 19 және 45 жас аралығындағы азаматтар міндетті түрде 6 айдан 1 жылға дейінгі уақыт аралығында әскери қызметте болуы шарт. Запастағы әскер саны — 230 мың. Ал Норвегияның қорғаныс саласына жұмсаған соңғы жылдағы қаржысы ІЖӨ-нің 1,9% құраған.

Түсініктемелер

Тағы қараңыз

Сыртқы сілтемелер

• Балықшы елдің базары

Дереккөздер

1. ↑ Statistisk sentralbyrå
2. ↑ a b Statistics Norway. Area
3. ↑ Statistics Norway

     Солтүстік кеңес елдері

Мүше елдер: Дания • Исландия • Норвегия • Финляндия • Швеция
Одақтас мүшелер: Аланд аралдары • Гренландия • Фарер аралдары
СК кеңселері барлары: Эстония • Ресей (Санкт-Петербург, Калининград)

Тағы Скандинавия елдерін қараңыз

 

қ • т • ө Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ)

Гаити • Албания • Ангола • Антигуа мен Барбуда • Аргентина • Аустралия • Бангладеш • Барбадос • Бахрейн • Белиз • Бенин • Біріккен Араб Әмірліктері • Боливия • Ботсвана • Бразилия • Бруней • Буркина-Фасо • Бурунди • Венесуэла • Вьетнам • Габон • Гайана • Гамбия • Гана • Гвинея-Бисау • Гвинея • Гренада • Грузия • Гватемала • Джибути • Доминика • Доминикан Республикасы • Эквадор • Армения • Еуропа Одағы1 • Жаңа Зеландия • Жапония • Ямайка • Замбия • Зимбабве •Исландия • Израиль • Швейцария • Камбоджия • Камерун • Катар • Канада • Кения • Колумбия • Конго Демократиялық Республикасы • Конго Республикасы • Коста-Рика • Кот-д’Ивуар • Куба • Кувейт • Қазақстан • Америка Құрама Штаттары • Қырғызстан • Қытай • Лесото • Лихтенштейн • Марокко • Мадагаскар • Макао • Македония • Малайзия • Малави • Мали • Малдивтер • Маврикий • Мавритания • Мексика • Мианма • Мозамбик • Молдова • Моңғолия • Мысыр • Нигерия • Намибия • Непал • Нигер • Никарагуа • Норвегия • Оман • Гондурас • Оңтүстік Африка Республикасы • Оңтүстік Корея • Орталық Африка Республикасы • Панама • Папуа Жаңа Гвинея • Парагвай • Пәкістан • Перу • Филиппин • Руанда • Сальвадор • Сауд Арабиясы • Сент-Винсент және Гренадиндер • Сент Киттс және Невис • Сент Лусия • Сенегал • Сиерра-Леоне • Сингапур • Суазиланд • Сүлеймен Аралдары • Суринам • Таиланд • Тайвань • Танзания • Ташад • Того • Тринидад пен Тобаго • Тунис • Түркия • Уганда • Индонезия • Үндістан • Уругвай • Иордания • Фиджи • Хорватия • Чили • Гонконг • Шри-Ланка  1 Еуропа Одағының барлық жиырма жеті мүше елі БСҰ-ға өз алдына мүше болып енген: • Австрия • Бельгия • Болгария • Германия • Грекия • Дания • Ирландия • Испания • Италия • Швеция • Кипр • Құрама Патшалық • Латвия • Литва • Люксембург • Мажарстан • Мальта • Недерландия •Польша • Португалия • Румыния • Словакия • Словения • Финляндия • Франция • Чехия • Эстония

норвегия, норвегия википедия, норвегия карта, норвегия климат, норвегия на карте, норвегия население, норвегия работа, норвегия столица, норвегия фото, норвегия язык тролля

---

Норвегия Туралы Ақпарат

---

---

Норвегия Пікірлер туралы

Норвегия
Норвегия
Норвегия Сіз қарап жатырсыз субъектісі

Норвегия бұл, Норвегия кім, Норвегия сипаттамасы

There are excerpts from wikipedia on this article and video

www.turkaramamotoru.com

Норвегия — Howling Pixel

Норвегия Корольдігі (букмол Kongeriket Norge, нюнорск Kongeriket Noreg), Норвегия — Еуропада орналасқан ел.

Географиясы

Солтүстік Еуропаның Скандинавия түбегінде батыс жағалауды барынша иемденіп жатқан ірі елдердің бірі — Норвегия болып табылады. Атлант мұхитынан соғатын суық желдің әсері бар, батыстағы таулы қыраттың қытымыр аязы үстемдік құратын өлке қатарынан үш елмен қоңсылас орналасқан: Ресеймен — 196, Финляндиямен — 727 км, ал Швециямен — 1619 км шекарасы шектесіп жатыр.

Корольдіктің жер аумағы — 386 960 км² құрайды. Бұл жағынан келгенде Норвегия Скандинавия елдері ішінде екінші орында.

Норвегияның жер қыртыстарын сөз етсек, солтүстіктен басталған аласа таулар легі оңтүстікке қарай биіктеп, таулы өлкеге айналып сала береді. Мемлекеттің ең биік нүктелері — Галлхейпиген (2469 m) мен Глиттертинн (2452 m) шыңдары боп есептеледі.

Норвегияның ең ірі өзендері шығыста орналасса, батысында қысқа, бірақ ағысты өзендері ағады. Елдің оңтүстік өлкесі келбетті көлдерге бай. Дегенмен жасылмен жан бағатын елдермен салыстырғанда, Норвегияның өнім беретін өсімдіктері жоқтың қасы. Шыңын мұз басқан таулы, қыратты аймақтың бар болғаны 4 пайызы ғана егістікке қолайлы болып келеді. Сол секілді жануарлар әлемі де корольдікте аса мәз емес.

Әкімшілік бөлінуі

Норвегия жері 19 облысқа бөлінген (жергілікті тілде облысты фүлке атайды). Әр облыс қалалар мен ауылдық округтерден (коммуна) құралады. Оның әрбірі төрт жылда бір сайланатын кеңеске ие.

Халқы

Халық саны жер аумағына қарай шаққанда аз және қоныстануы да әркелкі. Айталық соңғы жасалған халық санағы бойынша елде 4 миллион 574 мың халық тұрады. Ал осы аз халықтың үштен бірі — бір Осло-Фьорд аймағына ғана шоғырланған. Ал өзге ірі қалалардағы халықтың қоныстануы төмендегідей: Берген (224 мың), Тронхейм (145 мың), Ставангер (106 мың), Берум (98 мың). Ал елдің қалған бөлігі халық өте сирек қоныстанған аймақ болып саналады.

Елдегі бала туу — 11,89% құраса, адам өлімі — 9,51%. Елдегі балалар өлімі ең төменгі деңгейде. Және статистикалық мәліметтерге сүйенсек, әрбір төртінші норвег ауылдық жерді мекен етеді екен.

Норвегияның негізгі халқы — германиялық біртекті ұлт. Ал елдің солтүстігінде жалпы саны 20 мыңға жуық саам халқы мекен етеді. Елде норвег тілінің екі түрі кездеседі — букмол және нюнорск.

Табиғаты

Норвегияның көп бөлігін Скандинавия таулары алып жатыр (ең биік нүктесі – Гальхепигген тауы 2469 м). Солтүстік және Норвег т-нің жағалаулары фьордтармен тілімделген. Климаты – баяу теңіздік. Қаңтардағы орташа температурасы –2 – 12ӘС, шілдеде 6 – 15ӘС болады. Жылдық жауын-шашын мөлшері шығысында 300 мм-ге, батыс тау беткейлерінде 3000 мм-ге дейін жетеді. Мұздықтардың жалпы аумағы 3 мың км². Мол сулы ірі өзендері – Гломма, Логен, т.б. Жерінің 27%-ын ормандар (негізінен қылқан жапырақты, жапырақты) алып жатыр. Солт. мен биік жерлерінде таулы тундра мен орманды тундра басым. Жануарлар дүниесін түлкі, сілеусін, ақкіс, сусар, бұлан, солт. бұғысы, ақтиін, қоян құрайды. Жағалауларында құс базарлары көп. Н. теңіздері балыққа бай. Кен байлықтарынан темір, никель, мыс, молибден, кобальт, күміс кентастары белгілі. 1970 ж. Солтүстік теңізден мұнай мен газ кен орны ашылған.

Тарихы

Тәуелсіздікке 1905 ж. ғана қол жеткізсе, бұған дейінгі 1397—1814 жылдары Дания қарауына еніп, кейінгі 1814—1905 жылдары Швецияның отары болған.

Саяси жүйесі

Норвегия — демократиялы конституциялық монархия болып табылатын мемлекет. 1991 жылдың 17 қаңтарынан бері мемлекет королі — Харалд V.

1814 жылы қабылданып, көптеген рет өзгерістер мен толықтыруларды бастан кешірген ел конституциясына сай, корольдің уысына елдің үш билігі бірдей берілген.

Министрлер кабинеті Премьер-министр мен 16 министрден құралады. Үкіметбасыға елдің атқарушы билігі табысталған.

Стортинг аталатын ел парламентіне 169 депутат мүше бола алады.

Корольдікте көппартиялық жүйе мықтап қалыптасқан. Норвегияның белді партиялары қатарына — «Норвегия жұмысшылар партиясы», «Социалистік солшылдар партиясы» және «Орталық партия» жатады.

Экономикасы

Норвегияның экономикасы жөнінде алып-қашпа әңгімелер көп. Бұған себеп — үлкен мұнай қорына иелік ете тұра, корольдіктің сыртқы саяси ойында аса белсенділік танытпауында жатыр. Дегенмен, қазіргі таңда ІЖӨ индексі бойынша Норвегия әлемнің ең бай мемлекеттерінің қатарында. 1970 жж. басталған Солтүстік теңіз кенішіндегі мұнай мен газ өндірісі елді Батыс Еуропа нарығындағы ең ірі мұнай шығарушы мемлекет қатарына шығарып, әлемдік саудаға мұнай шығарудан 2-ші (Сауд Арабстаннан кейінгі) орынға көтеріп тастады. 2005 ж. ІЖӨ 194,7 млрд. АҚШ долларын немесе жан басына шаққанда 42,4 мың АҚШ долларын құрап, Норвегияны үздіктер тізбегіндегі 17 орынға шығарса, 2006 жылы корольдік тағы да бес сатыға жоғарылап, 12-ші орынға көтерілді.

Ел экономикасындағы негізгі сала — мұнай мен газ өндірісі. Алайда елдегі энергия көзі осы мұнайдан алынып отыр деу — жаңсақ. Өйткені Норвегия мұнайы түгелімен экспортқа шығарылады. Ал энергияны олар су көзінен алады. Алдағы уақытта оған «этанол» аталатын химиялық қосалқы энергия көзін қосу — жоспарда. Бұл дегеніңіз — қалдықтарды қайта өңдеу арқылы оны бензинге араластырып, таза экологиялық энергия шығару деген сөз. Норвегия үкіметі химия технологиясына қатты мән береді.

Дегенмен бұл жерасты байлығын иемденем дегенге дейін Норвегия экономикалық тұрғыда үлкен қиындықтарды бастан кешіргені белгілі. Өйткені 19 ғ. мен 20 ғ. орта шеніне дейін елдің негізгі экономикалық саласы — ауыл, орман және балық шаруашылығы болғаны белгілі.

Корольдік ежелден теңізшілер елі саналады. Соған орай халықтың үлкен бөлігі жағалауға қарай қоныстанған. Ертеректе, дәлірек айтқанда біздің дәуірдің 1000 жж. викингтер аталатын тәжірибелі қарақшы-теңізшілер тобы Атлант мұхитын кесіп өтіп, Жаңа әлемнің есігінен енген. Бұл ерте дәуірден-ақ Норвегия жерінде теңіз шаруашылығының кең өріс алғанынан хабар берсе керек. Бұған елде сақталып қалған зәулім сауда флоты мен жоғары дамыған балық шаруашылығы да дәлел бола алады. Айта кетерлігі аталмыш флот тасымалға шығаратын тауар көлемі жағынан 1997 ж. 6-шы орынды иеленген.

Балық шаруашылығы елде ертеден-ақ жақсы дамыған. 1975 жылы аталмыш шаруашылықты дамыту жөнінен Норвегия дүниежүзі бойынша 5-орынды иеленсе, 1995 жылы 10-орынға тұрақтаған. Корольдікте балық шаруашылығы саласының ең негізгісі — майшабақ. Бұл жағынан 1996 жылғы есеп бойынша Норвегия ең негізгі бәсекелесі — Ұлыбританиядан үш есе көп, 330 мың тонна балық аулап, экспортқа шығарған.

Орман шаруашылығында да айтарлықтай жетістіктер бар. Өйткені Норвегия жері географиялық жағынан орман шаруашылығына қолайлы. Ел территориясының төрттен бір бөлігі орманды алқап. Алайда ағаш өсімінің өте баяу екенін ескеретін болсақ, бұл саланың ел экономикасының екпінді тірегіне айналмағанына көз жеткізу қиынға соқпайды.

Ауыл шаруашылығы Норвегия халқы үшін тиімсіз сала, себебі географиялық жағадайлардың қолайсыз болуы. Мысалы егін егуге корольдіктің таулы, қыратты, құнарсыз топырақты географиясы мен жазы салқын, аса мол жауын-шашынды ауа райы да қолайсыз. 1996 жылы ауыл және орман шаруашылығында еңбекке жарамды халықтың бар болғаны 5,2 пайызы ғана қызмет еткен. Ал ауыл шаруашылығына бөлінген жердің 3 пайызы ғана өңделіп, пайдаланылған. Мұнай өндірісі ашылғанға дейін ел экономикасының негізгі салаларының бірі болғанымен, бүгінде Норвегияда ауыл шаруашылығына аса көңіл бөлінбейді.

Норвегияның өңдеу өнеркәсібінде алға қойылған салалар — электрометаллургия, радиоэлектроника мен кеме жасау және жөндеу өнеркәсіптері. Бұл салаларға жалпы еңбекке жарамды халықтың 25 пайызы тартылған. Норвегия сыртқы саудада Германия, Швеция, Ұлыбритания, Дания, Нидерланд,ЕуроОдақ елдерімен және АҚШ мемлекеттерімен тығыз байланыс орнатқан. Экспортқа шығаратын негізгі өнімдері — мұнай мен газ (55 пайыз) және дайын өнімдер (36 пайыз). Сондай-ақ, импорттайтын тауарлары — дайын өнімдер (81,6 пайыз) және ауыл шаруашылығы өнімдері (9,1 пайыз).

Қарулы күштері

Елдің қорғаныс саласында жаяу әскер, әскери-теңіз және әскери-әуе флоттары бар. Ел заңы бойынша, 19 және 45 жас аралығындағы азаматтар міндетті түрде 6 айдан 1 жылға дейінгі уақыт аралығында әскери қызметте болуы шарт. Запастағы әскер саны — 230 мың. Ал Норвегияның қорғаныс саласына жұмсаған соңғы жылдағы қаржысы ІЖӨ-нің 1,9% құраған.

Сыртқы сілтемелер

Дереккөздер

1. ↑ Statistisk sentralbyrå
2. ↑ ^{a b} Arealstatistics for Norway 2019. Kartverket, mapping directory for Norway (2019). Тексерілді, 23 наурыз 2019.
3. ↑ Population, janyary 1 2019, Statistics Norway

1994 Қысқы Олимпиада ойындары

Норвегия астанасы Лиллехаммер қаласында өтетін XVII қысқы олимпиада ойындары 1994-ші жылғы акпанның 12-і мен 27-і аралығында өтті.

5 ақпан

Ақпанның 5 — Григориан күнтізбесінде жылдың 36-шы күні. Жылдың аяғына 329 (кібісе жылдарда 330) күн қалады.

Адам даму индексі

Адам Даму Индексу (АДИ) адамдардың дамуы бойынша мемлекеттерді салыстыратын индекс. Ол бойынша мемлекеттің даму дамымағандығы өлшенеді. Көбінесе АДИ индексіне қарап мемлекеттерді дамыған, дамушы және дамымаған болып бөледі.

Баренц теңізі

Баренц теңізі (норв. Barentshavet, 1853 жылға дейін Мурман теңізі, Мурман) — Солтүстік Мұзды мұхиттың шеткі теңізі. Голландияның теңіз саяхатшысы В.Баренцтің құрметіне аталған. Еуропаның солтүстік жағалауы мен Шпицберген, Франц-Иосиф жері, Жаңа Жер аралдарымен шектесіп, Ресей мен Норвегия жағалауларын шаяды. Вайгач және Кальгучев аралдары аралығындағы оңтүстік-батыс бөлігі Печора теңізі деп аталады. Бұғаздар арқылы Кар тауларымен, Ақ теңізбен жалғасады.

Теңіз құрылықтық шельфте орналасқан. Аумағы1424 мың км², көпшілік бөлігінің тереңдігі 360 — 400 м, ең терең жері — 600 м. Жағалауы қатты тілімделген, биік жартасты (фьордтар), тек шығысындағы Канин түбегі аз тілімделіп, жайпақ келген. Негізгі шығанақтары: Порсангер-фьорд, Варангер-фьорд, Мотов, Кола, Печора және Чеш. Аралдары аз, ең үлкені — теңіздің оңтүстігіндегі Колгуев аралы. Теңізге Печора және Индига өзендері құяды. Атлант мұхитының жылы ағысы әсерінен теңіздің оңтүстік-батыс бөлігі қатпайды, ақпан айында суының жоғарғы қабатының температурасы 3—5°С. Солтүстік-батысы мен солтүстік-шығысында мұз әдетте жыл бойы жатады, тек кейбір жылдары ғана теңіз мұздан толығымен арылады. Теңіздің тұздылығы 32—35‰. Баренц теңізінде жарты тәуліктік су толысуы байқалады, Кола түбегі жағасында оның көтерілу биіктігі 6,1 м-ге жетеді.

Баренц теңізі көлік және балық шаруашылығы үшін үлкен маңызға ие. Балықтың 114 тен астам түрі кездеседі. Теңізде балық аулау кәсібі (треска, майшабақ, пикша, сайда, теңіз алабұғасы, камбала) пальтус және кеме қатынасы жақсы дамыған.

Негізгі порттары:

Варде (Норвегия),

Мурманск (Ресей), т.б.Екінші дүниежүзілік соғысқа дейін Петсамо оның жалғыз мұз қатпайтын порты болғандықтан, Баренц теңізіне шығу үшін Финляндияның да құзыры болды. Радиактивті қалдықтарды өңдейтін норвег зауыттарының қызметіне байланысты теңіздің радиактивті лайлануы шешілуі қиын мәселеге айналып отыр. Соңғы уақытта Баренц теңізінің Шпицбергенге қарайғы теңіз шельфі Ресей Федерациясы мен Норвегия арасында аумақтық даулардың нысанына айналып отыр.

Гренландия

Гренландия (Үлгі:Lang-kl, дат. Grønland, сөзбе-сөз — «Жасыл ел») — автономиялық аумақ, бағынышты Дания Корольдігінен, арасында Солтүстік Мұздан және Атлантикалық мұхиттар, шығысында Арктикалық архипелаг. Физиологиялық жағынан Гренландия Солтүстік Америка құрлығының бөлігі болып табылады, Гренландия саяси және мәдени Еуропаға байланысты (әсіресе Норвегия мен Даниямен, бұрынғы отаршылдық күштері, сондай-ақ көрші аралымен — Исландия) мыңжылдықтың ішінде. Аралдағы халықтың көпшілігі Инуиттер, ата-бабалары 13 ғасырда Канада аумағынан қоныс аудара бастады, біртіндеп аралға негізделген.

Гренландия — әлемдегі ең үлкен арал (Аустралия әдетте арал емес, құрлық деп саналады). Гренландтың төрттен үш бөлігі Антарктика шегінен тыс жалғыз тұрақты мұз қалқан. Халқы туралы (2016 жылғы шілдеде) бұл аумақ бар халықтың тығыздығы төмен бүкіл әлемде (Квадрат километрге 0,027 адам). Елді мекендер арасында жолдар жоқ. Елді мекендер арасындағы көлік қатынасы жүзеге асырылады, негізінде, теңіз және әуе көлігі.

Гренландия шамамен 4500 жыл бұрын Арктиканың халықтарымен, Арктикалық халықтар, Канада жерінде. Викингтер аралдың оңтүстік бөлігіндегі 10-шы ғасырдан бұрын мекендейтін, және Инуит XIII ғасырда аралға келді. Аралдағы Норвегияның колониясы 15 ғасырдың соңында босатыла бастады. Көп ұзамай олар аралдан шығып, 1498 жылы, Португалдар бетінде Жоау Фернандеша аралға қысқаша шолу жасады, оның атың Терра до Лаврадор, аралды және 16 ғасырдың бірінші жартысына дейін шақырылды (кейінірек бұл ат Канададағы Лабрадорға берілді). Кейінірек Жуан Фернандес өзінің ашқан жерлерін иемденуге құқылы болды, осылайша Америкадағы алғашқы еуропалық жер иелерінің бірі болды. 18 ғасырдың басында скандинавиядан зерттеушілер Гренландқа қайта оралды. Сауда әсерін және билікті нығайту үшін сол кезде Дат-норвегиялық одақ аралдың егемендігін жариялады.

Гренландия Викингтермен қоныстанды (Норвегиялық шыққан) мыңжылдық бұрынғыдан да көп, бірдей, бұрын қоныстанған Исландияға, Норвегия монархиясының және оның орталық үкіметінің қудалауынан құтылуға тырысады. Колумбтың Кариб аралдарына дейін 500 жыл бұрын да, Викингтер Солтүстік Америкаға Гренландиядан келген Лейф Эриксонның экспедициясы кезінде жетіп, тіпті жаңа жерді отарлауға тырысты. Норвегия мен Норвегияның ықпалына қарамастан, Норвегия мен Норвегияның ықпалына қарамастан, ресми Гренланд 1262 жылға дейін норвегиялық тәждің астында болмады. Норвегия Корольдігі 14 ғасырдың ортасына дейін кең және күшті әскери әсерге ие болды. Бұдан кейін Норвегия әлдеқайда көп халықты жоғалтты, Қара өлім эпидемиясы барысында көрші Данияға қарағанда, Норвегияны Даниямен бірлестікті қабылдауға мәжбүрледі, соның нәтижесінде үкімет, Университет пен базалық институттар Копенгагенге көшті. Норвегия соқыр болып кетті және 1814 жылы Гренландқа қатысты егемендікті жоғалтты, кәсіподақ жойылған кезде. Гренландия 1814 жылы Дания колониясына айналды және Дания конституциясының жаңа редакциясымен 1953 жылдан бастап Данияның патшалығының бір бөлігі ретінде танылды.

1973 жылы Гренланд Еуропаның экономикалық қоғамдастығына Даниямен бірге қосылды. Алайда, 1982 жылғы референдум кезінде аралдың тұрғындарының көпшілігі ЕЭК-дан кетуге дауыс берді, ол 1985 жылы орын алған. Гренландия — әлемнің солтүстік және ең үлкен ұлттық паркі: Гренланд ұлттық паркі (Kalaallit Nunaanni nuna eqqissisimatitaq). 1974 жылы құрылған және 1988 жылы қолданыстағы мөлшерге дейін кеңейтіліп, ол 972,001 км²-ды қамтиды Орталық және солтүстік-шығыс Гренландии және әлемнің кез-келген елінен асып түседі. Гренландия 4 коммунаға бөлінген — Сермерсок, Кужаллек, Каасюцуп және Кекката.

1979 жылғы референдумға сәйкес Дания ДРК-ның Гренландияның өзін-өзі басқару құқығын, ал 2008 жылы тағы бір референдум өтті, онда Гренландияшылар Дания үкіметінен жергілікті билікке көбірек билік беретін «Өзін-өзі басқару туралы» жаңа заңға дауыс берді. Жаңа басқару құрылымына сәйкес, 2009 жылдың 21 маусымынан бастап, Гренландия біртіндеп тәртіпті қорғауды бақылауға алады, сот жүйесі, корпоративтік құқық, есепке алу және тексеру, пайдалы қазбаларды өндіру, авиацидан, құқық қабілеттілігі туралы заң, отбасылық құқық және мұра туралы заң, шекаралық бақылау, өндірістік шарттар, қаржылық реттеу және қадағалау, Қытай үкіметі халықаралық қатынастар және қорғаныс саласы болып қалады. Сондай-ақ, Данияның валюталық саясатты бақылауы қалады, және Дания $ 3,4 млрд жыл сайынғы субсидия береді DKK, ол біртіндеп төмендейді. Гренландия өзінің табиғи ресурстарын өндіруден пайда табу есебінен өз экономикасын ұлғайтуды жоспарлап отыр. Аралдың астанасында, Нууак, 2016 жылы Арктиканың Қысқы ойындары өтті. Арал энергиясының шамамен 70% қалпына келетін ресурстардан келеді (әлемдегі ең жоғары көрсеткіштердің бірі) — негізінде, гидроэнергиядан.

Исландия

Исландия (Исландия Республикасы) — Еуропада орналасқан аралды ел. Гренландия аралының шығысында және Норвегия мен Норвег теңізінің батысында жайғасқан. Елордасы Рейкьявик аралдың оңтүстік-батысында орналасады.

Күшән

Күшәла немесе Күшән (Мышьяк, ), As – элементтердің периодтық жүйесінің V тобындағы химиялық элемент.

Реттік нөмірі 33. As деген таңбамен белгіленеді. Қарапайым зат болып сынғыш металл болып келеді. Оның аты ерте кезде орыс тілінде тышқан өлтіруге қарсы қолданғандықтан оны Мышьяк деп атап кетті. Оны 1789 жылы А. Л. Лавуазье ашқан. Мышьякқа бай орындар ол – Грузия, Орта Азия, сонымен бірге Қазақстанда , АҚШ, Швеция, Норвегия, Жапония, Канада, Ресейде. Мышьяктың қосылыстары және дара түрінде улы болып келеді. Онымен улынған адам басы аурып, іші өтіп, жүйке жүйесі қозады.

Мей-Бритт Мозер

Мей-Бритт Мозер (норв. May-Britt Moser; 4 қаңтарда 1963 ж.т., Фоснавог (ағыл.)қаз., Норвегия) — норвегиялық психолог, нейрофизиолог және Тронхеймдегі Кавли жүйелік неврология институттары және неврологиялық есептеу орталығы (ағыл.)қаз. Норвег жаратылыстану және техникалық ғылымдар университетінің директоры-негізін қалаушы.

Мэй-Бритт Мозер күйеуі Эдвард1екеуі996 жылы Университеттің доценттері атанды, олар кабұл дәрежені ндидаттық диссертациясын қорғағаннан кейін бір жылдағаежетпей ыы. 2002 жылы олар Жад биологиясының орталығын құрыл, ал 2007 жылы — кеңістік бойынша ми механизмі саласында зерттеулерде ізашарлар боретінде ви институтының негізін қалады.

Мэй-Бритт көптеген құрметті ғылыми марапаттар алған, кейбірін өзінің күйеуімен бірге, соның ішінде Луиза Кросс Хорвиц жүлдесін (ағыл.)қаз. және Карл Спенсер Лэшли марапатын (ағыл.)қаз.. 2014 жылы олар Физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығын, Джон О’Кифпен бірге «кеңістікте бағдарлануға мүмкіндік беретін ми жасушаларының жүйесін ашқаны үшін» алды.

Норвегия Ұлттық футбол құрамасы

Норвегия Ұлттық футбол құрамасы — халықаралық футбол жарыстарында Норвегияның атынан сынға түсетін ұлттық құрама. УЕФА және ФИФА мүшесі. Әлем чемпионаттарына үш рет қатысқан: 1938, 1994, 1998. Еуропа чемпионатына 1 рет қатысқан: 2000.

Норвегше Уикипедия (букмол)

Норвегше Уикипедия (букмол) — букмол үлгісінде жазылған норвег тіліндегі уикипедия бөлімі.

Норвегше Уикипедия (нюнорск)

Норвегше Уикипедия (нюнорск) — нюнорск үлгісінде жазылған норвег тіліндегі уикипедия бөлімі.

Осло

Басқа мағыналар үшін Осло (айрық) деген бетті қараңыз.

О́сло (норв. Oslo , [↓ʊʂˈlʊ] н/е [↓ʊsˈlʊ]) 1624 — 1877 жылдары Христиания (норв. Christiania), 1877 — 1924 жылдары Кристиания (норв. Kristiania) — Норвегияның астанасы және ең ірі қаласы. Осло Норвегияның экономикалық және әкімшілік орталығы. Қала сонымен қатар елдің сауда, банк ісі, өндіріс және жүк тасымалы орталығы. Қала теңіз өнеркісібі орталығы және Еуропа теңіз саудасы орталығы болып табылады. Теңіз өнеркәсібі секторының көптеген компаниялары, соның ішінде әлемнің ірі теңіз тасымалы компаниялары, кемеброкерлері және теңіз өнеркісібі сақтандыру брокерлері шоғырланған.

Скандинавия

Скандинавия (норв. және фин. Skandinavia, дат. және швед. Skandinavien) — Скандинавия, Ютландия түбектерін және жанындағы аралдарды алып жатқан солтүстік Еуропадағы тарихи-мәдени аймақ. Дәстүрлі түрде Скандинавияның бөліктері Швеция, Норвегия және Дания болып саналады. Сонымен қатар, Скандинавия терминіне Скандинавия елдерімен тарихи байланысы тығыз болғандықтан Исландияны, Финляндияны және Фарер аралдарын жиі қосады.

Словакия

Словак Республикасы (словак. Slovenská republika) — орталық Еуропадағы мемлекет.

Солтүстік Еуропа

Солтүстік Еуропа

Дания — Копенгаген

Исландия — Рейкьявик

Норвегия — Осло

Финляндия — Хельсинки

Швеция — Стокгольм

Эстония — Таллинн

Латвия — Рига

Литва — Вильнюс

Чехия

Чехия (чех. Česko), ресми аты Чех Республикасы — (чех. Česká republika) — орталық Еуропадағы мемлекет.

Бірінші дүниежүзілік соғыс салдарынан Австро-Венгрия мемлекеті құлап, 1918 жылы Чехия, Словакия және Карпат бойы Русі бірігіп, тәуелсіз Чехословакия республикасын құрады.

1993 жылдың 1 қаңтарында Чехословакия бейбіт түрде екі тәуелсіз мемлекет — Чехия мен Словакияға бөлініп кетеді.

Чехия республикасы 1999 жылы НАТО, 2004 жылы Еуропалық Одақ мүшелігіне енді.

Ян-Майен

Ян-Майен (норв. Jan Mayen) — Солтүстік Мұзды мұхитында орналасқан вулкандық арал. 1929 жылдан бастап Норвегия Карольдігінің бөлшегі болып есептеледі. Аралдың атауы норвегиялық теңіз кемесінің капитанының құрметіне қойылған. Арал екі бөліктен тұрады: ірі Оңтүстік Ян және кішірек солтүстік Ян. Арал таулы келеді, оның ең биік жері Биренберг вулканы.

Басқа тілдерде

This page is based on a Wikipedia article written by authors (here).
Text is available under the CC BY-SA 3.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.

howlingpixel.com

Норвегия мемлекеті туралы мәлімет

Норвегия (Норвегия Корольдігі) — мемлекет Солтүстігінде Еуропа жіберіп, батыс және солтүстік бөлігін Скандинавия п-ова. Аумағы — 323895 ш. км; бірге архипелагом Шпицберген, үкіметтің Ян-Майен және т. б. — 387 мың ш. км. Халық саны — 4,3 млн-ға жуық, ақш (98%), саами, квены, финдер, шведтер және т. б. Астанасы — Осло. Мемлекеттік тілі — норвег. Дін — лютеранство. Ақша бірлігі — норвегиялық крона. Мемлекеттік дербестік Норвегия обрела 1905 жылы Норвегия — конституциялық монархия.

Мемлекет басшысы — король. Әкімшілік — аумақтық бөлінуі (18 фюльке). Жоғарғы заң шығарушы органы — стортинг (бір палаталы парламент). Атқарушы билігін жүзеге асырады тағайындайтын патша үкіметі. Табиғат жағдайлары және ресурстары, Норвегия. Норвегия орналасқан теңіз қоңыржай климат салқыны жазда (+6 — +15 градус Цельсия ) және жеткілікті жылы қыста (+2 — -12 градус Цельсия ). Жауын-шашын жазықта-шашын 500-600 мм, жел жағында таулардың, олардың саны өседі 2000-2500 мм Теңізінің тонады. Үлкен аумақтың бір бөлігі Норвегия алады Скандинавские таулар. Бұл жерде орналасқан ең биік таулы шыңы Солтүстік Еуропа — гора Галлхепигген. Жағалау сызығы Норвегия изрезана ұзын терең заливами — фьордами. Соңғы ледниковую дәуірінде үстінен Скандинавией құрылды қуатты мұз жамылғысы. Мұз расползаясь, прорезал терең тар алқап крутыми жағалауы. Шамамен 11000 жыл бұрын мұз қалқаны еріп кетті, су деңгейі дүниежүзілік мұхит көтерілді , теңіз суы затопила осы көптеген аңғарларының, образовав көркем фьорды, Норвегия (қараңыз фото тысында). Норвегия бар үлкен қоры бар, су энергиясына, ормандар (өнімді лес алады 23,3%), кен орындарының темір, мыс, мырыш, қорғасын, никель, титан, молибден, күміс, гранит, мәрмәр және т. б. Шынайы мұнай қоры құрайды 800-ден астам млн. т., табиғи газ — 1210 млрд. текше метр. Жалпы күрделі салымдар прибрежный мұнай секторы жетті рекордтық сан — 60 млрд. норвегиялық крон, немесе 7,5% — ға ЖІӨ-нің едәуір өсуіне ықпал етті материалдық өндірістің басқа да салаларының, изготовлявших арналған жабдықтар мұнай өндіру және құрып, тиісті инфрақұрылым.

Мақсаты бұл үлкен инвестициялау табыстылығын арттыруға және мұнай саласы мен жай-күйін жақсартуға, макроэкономика. Инвестициялар негізінен жіберілді алып кен орны Стотфорд, ашық 20 жыл бұрын елең-мұнай дәуір Норвегия. Егер нефтедобыча азаю үрдісі бар, онда газ өндіру Норвегияда бойынша өрлемелі. Норвегия сәтті айналады маңызды газодобывающую елге. Оның үлесі западноевропейском газ нарығында жақындап 15%. Газ өндіру, қалай күтеді, жетеді 70 млрд. текше метр жүзжылдықтың соңында , келісім-шарттар газды сатуға қазірдің өзінде асып түсті жалпы көлемі 50 млрд. текше метр жылына. Континенттік қайраңында Норвегияда орналасқан жартысынан астамы табылған газ кен орындарын Батыс Еуропа. Өкілдерінің пікірі бойынша норвегиялық мемлекеттік «Статойл» компаниясының айырмашылығы ХХ ғасырдың, ол ғасырмен мұнай , ХХІ ғасыр, бәлкім, болады ғасыры газ, әсіресе, осыған байланысты, бұл туралы қамқорлық, қоршаған ортаны таза ұстауға болады өсудің қозғаушы күші, оның тұтыну. Экономикалық-географиялық жағдайы. Солтүстік Еуропаны біріктіріп, көптеген әлеуметтік-экономикалық сипаттамалары: жақындығы өндірістік және фирмалық құрылымдар, жоғары тиімділігі шаруашылығы мен өмір сүру деңгейі. Тұтастай алғанда аймақ — бұл үлкен экономикалық кешен ошақтарында салдарынан өндірісті мамандандыру ерекше орын әлемдік шаруашылықтағы және халықаралық еңбек бөлінісіндегі. Кезде дамыған өнеркәсіп, қарқынды ауыл шаруашылығында, кең және кең сыртқы экономикалық байланыстар және осы елдерге жол беріп, ірі державам жалпы өндіріс ауқымы мен көлемі, еңбек ресурстарының опережают олардың көптеген көрсеткіштер бойынша халықтың жан басына шаққандағы. Егер үлесі елдің Солтүстік Еуропа капиталистическом әлемде құрайды халыққа 1% кем болса , онда жалпы ішкі өнімге және өнеркәсіптік өндіру — шамамен 3% , ал экспорт 5% — ға жуық. Күші Солтүстік Еуропа елдері емес, саны, сапасы мен өндірілетін өнім, негізінен экспортталатын. Норвегия қатарына кіреді экономикалық тұрғыдан мейлінше дамыған әлем мемлекеттерінің.

Иелене отырып, алдыңғы қатарлы өндірістік базасы және жоғары білікті күшпен, Норвегия оның тәуелді сыртқы нарықтардың ұзақ уақыт жүрді негізінен жолдарын іздеу және бекіту өз «мен» нзм, салыстырмалы тар мамандануы, өндірісте белгілі бір өнімдер, жүйелер, компоненттер, түйіндер. Бұл ретте экономика Норвегия әрқашан да тән жылдам бейімделу қабілеті жатқызылады өзгеріп отыратын әлемдік экономикадағы жағдай. Бастапқыда мамандануы негізделді, табиғи байлықтарды және географиялық жағдайы. Маңызды рөл играло теңіз. Норвегия славилась өзінің халықаралық кеме қатынасына, балық аулаумен және китобойным аулаумен. Санының көп болуы полноводных және турбулентті өзендер вывело Норвегия қорлары бойынша су энергиясына бойынша бірінші орынға Батыс Еуропада. Соңғы онжылдықта бірінші кезекке шықты саланың қазіргі заманғы технологияны пайдаланатын. Қазіргі уақытта барлық көп күшеюде ориентация шығару үшін ғылымды қажетсінетін, жоғары технологиялық өнімдер (электроника, өнеркәсіптік жұмыстар, биотехнология және тағы сол сияқтылар). Құрамалардың жаңа салаларын дәстүрлі, переживающими немесе сүргінді басынан өткерген түпкілікті қайта құруды, жатыр негізі қазіргі заманғы мамандандыру экономика Норвегия. Экономикалық дағдарыстар ортасынан 70-жылдардың басынан 80-жылдардың тоғысуы циклдық спадов және құрылымдық жылжуларды жаздады свели жоқ өзіне сол извлекала Норвегия бірі мамандандыру, затруднили лавирование есебінен асинхронности, разновременности экономикалық цикл, бұл бұрын. Екінші жартысында және 70-ші жылдары бірқатар маңызды көрсеткіштерінің Норвегия держалась есебінен ғана мұнай. Көшуге байланысты, қарқынды, ресурсосберегающему типі өсімін молайту, заманауи технологиялар Норвегия ескере отырып, өздерінің ұлттық қажеттіліктерін және мүмкіндіктерін, сабақ дағдарыс жолына түсті құрылымдық қайта құрулар мен жаңа бағыттарын айқындау. Негізінен экспорт саласында, барлық бастан кешіріп өзіне соққы бәсекелестік күрестің әлемдік нарықтарда. Норвегия — индустриялық-аграрлық ел жоғары үлес салмағы экономикада энергияны көп қажет ететін өнеркәсіп салалары, сондай-ақ кеме қатынасы, балық аулау кәсіпшілігі және соңғы жылдары мұнай өңдеу және мұнай-химия өнеркәсібі. Господствующее положение экономикадағы алады частнокапиталистический секторы.

Соғыстан кейінгі кезеңде елде жүреді, интенсивті процесс концентрациясы капитал. Ірі кәсіпорындар (500 және одан да көп қамтылған) құрайтын 1% жалпы өнеркәсіп кәсіпорындары санының (82% — кәсіпорындардың ұсақ, жұмыспен қамтылғандар саны 50 адамға дейін), шамамен 25% барлық жұмыс істейтіндер; 3 ірі банктің бақылайды шамамен 60% — ын банктік капитал. Өндірістің шоғырлануы жүреді жоғалуымен саны көп ұсақ және орта кәсіпорындар. Қысқарады, сондай-ақ саны ұсақ фермерлік шаруашылықтар. Үнемі күшейіп келеді енуі, елімізге шетел капиталын, негізінен американдық, ағылшын, швед (басым салалар мұнай өнеркәсібі және кеме қатынасы) Талдау экономикалық даму Норвегия. Белгілі бір своеобразием құжат Норвегияда қалыптастыру капиталистік экономикалық құрылымдар: кеш мерзімде индустрияландыру, оның едәуір шарттылығы қажеттіліктеріне сыртқы нарық мүмкіндігін қол жеткізу тиімді жағдайын, ондағы өз тауарлар мен қызметтер. Дерлік қатысып аумақтық бөлімінде әлем, Норвегия және колонияларының арқасында өндірістік-қаржылық байланыстар — прибылям ірі державалардың бөлігі болды әлемдік шаруашылық жүйесі. Соңында өткен — осы ғасырдың базасында шоғырландыру және орталықтандыру, өндіріс және капиталдың пайда болған ірі компаниялар басым экспорттық бағыттары болды қалыптасатын қаржылық топтар.

Норвегия төмен экономикалық конъюнктура және дағдарыстық құбылыстар байқалады 1986 жылдан бастап, қашан күрт төмендеп, мұнай бағасының ауысуына байланысты энергия үнемдеуші технологиялар. Бір жыл бойы үлесін мұнай өндірісі қысқарды 18,5% — ға ЖІӨ-нің 11% — ға дейін.Кейінгі жылдары қатты мұнай өндіруді ұлғайту көтерді бұл санды 16% — ға дейін ЖІӨ-нің, бірақ, мамандардың айтуынша, болашақта мұнай өндіру қайтадан бастайды түседі. Түсетін табыстар табиғи газды толықтырылуы бос орын, кем дегенде, бірнеше жыл. Бірақ қандай салыстырмалы әлсіз мұнай бөлігі елдің экономикасын оның басым мемлекеттік сектор, жеткілікті күшті орнын толтыру үшін қаражат тапшылығын, қашан басталады сужаться мұнай секторы? Бұл дабыл усугубляются соңғы жылдары күрт жай-күйінің нашарлауына байланысты мемлекеттік қаржы. Жомарт бюджеттік-салықтық саясат, үкімет қабылдаған Жұмысшы партиясының кейін 1990ж. мақсатында қиындықтарын жеңілдетуге құлдырау өсуіне әкелді мемлекеттік бюджеттің тапшылығын 12,5% — ға дейін. Түсіне отырып, осы ұзақ мерзімді қиындықтар, үкімет, 1993ж. еуразия парламентке бағдарламасын 1994-1997жж., онда изложило стратегиясын оларды жою. Ол негізделген айтарлықтай күшейту, бюджеттік-салықтық саясат, тежеу трансферттік төлемдер пайдасына инвестициялардың инфрақұрылымға және жалпы ауыстыру бұрап отырып, мемлекеттік сектор, жеке. Жеке тұтыну 1992ж. болды деңгейінен төмен 1986ж. шамамен 3%. Валюталық паритет едәуір жағынан көрсеткіші 1988ж. Импорт 1992ж. деңгейден төмен болды, 1986 ж., 3,5% — ға, ал көлемі өндіру және өңдеу өнеркәсібі — тіпті төмен деңгейдегі 1985 ж. Бұл безрадостная көрініс скрадывалась ғана арқасында мұнай өндіру. Көлемі жалпы жұмсалатын күрделі қаржылар-суретте көрсетілген.2.

Инфляция деңгейі бірте-бірте понижался мамыр айында 1993ж. көлемі жылдық есеппен 2,4% — ға, ал 1994ж.1,7% — ға өсті. Бірақ деңгейі шығындар еңбекақы бойынша әлі де айтарлықтай жоғары басқа елдерде, дегенмен, бәсекеге норвегиялық тауарларды, 1993ж. 11% — дан асты деңгейі 1988ж. Мемлекеттік бюджет тапшылығы әлі де үлкен -50 млрд. крон», 1993ж. Көктемге қарай 1993ж. едәуір төмендеді деңгейі пайыздық ставкалар, приостановилось құлдырауы жұмыспен қамту. Алғашқы бес айы ішінде, 1993ж. экспорт 88 млрд. крон, ал импорт 60 млрд. крон. Мұнай, 43% — ы барлық норвегиялық тауар экспорты. Банк елде дағдарыс жалғасуда, бесінші жыл, бірақ ең жаманы артта қалды. Барлық ірі коммерциялық банктер басқа, «Ден Норске банк» қалсаңыз, толық байланысты. Банктік дағдарыс басталды драма мұнай бағасының төмендеуі мен қолданылған барлық басқа экономика секторлары. 1994 жылы қалауға экономикасының жандануына. ЖІӨ-нің 3,5% — ға өсті. Инфляция мене 1%. Төлем балансы байланысты үлкен белсенді сальдосы, превысившим 2,5% — ға ЖІӨ. Жұмыссыздық қалыптасты деңгейі 5,5% экономикалық тұрғыдан белсенді халық. Жұмыссыздық деңгейі 1989 жылдан 1995 жылдың сипаттайды 1995 жылы аяқталды шамамен осындай экономикалық деңгейде. Алайда даму қарқыны мұнай экономика төмендейді. Он жыл бұрын өңдеу өнеркәсібі берді 20% ЖІӨ-нің, енді ол тек 13%. Норвегия, ұзақ подкрепляемая североморской мұнаймен енуі мүмкін критикалық кезеңіне болмасын, ол сақтап ереже бірі өркендеген Еуропа мен ХХІ ғасырда. Көптеген қатынастарда Норвегия салыстыруға болады дамып келе жатқан ел болғандықтан, оның негізгі экспорт тұрады негізінен шикізат (мұнай және газ), сондай-ақ дайын өнеркәсіптік өнімдер.

Өңдеу өнеркәсібі аспайды ЖІӨ-нің 15% болып саналады, ең төменгі деңгейі үшін қазіргі заманғы өнеркәсіптік елдер. Үкімет бірқатар шаралар үшін құрылымын өзгертуге өз жағына экспорт тауарларды өңдеу өнеркәсібі. Сұраққа жауап бере отырып, бұл үкімет байланысты жылдамдық қысқаруына байланысты мұнай өндіру, Норвегия премьер-министрі Гру Харлем Брунтланд деп мәлімдеді ағылшын «Файненшел Таймс»: «Үкімет саясатын жүргізеді, салық және құрылымдық шаралар есептелген дәл ынталандыру экономикалық даму және жұмыспен қамту материалдық экономика. Біз белсенді түрде пайдаланамыз мемлекеттік бюджетке ұлғайту үшін жұмыспен қамту, жеке секторды күшейту мен инвестициялау облысы арнайы білімді және басқа да инфрақұрылым. Енді экономика кезеңіне енді салыстырмалы жігерлі өсу маңызды болып табылады, оны нығайту қаржылық жағдайы. Шын мәнінде, мұнай өндіру бізде қысқаруы арқылы бірнеше жыл, бірақ ескере отырып , газ өндірудің өсуі, пайдалану норвегиялық қайраңының бұрынғыдай қалып, ел экономикасының тірегі әлі болашақта көп жыл. Сондықтан ұлғайту өндіріс ұйымдастырылады Норвегия көмектеседі теңдестірілген өсімі. Қатынасы шығындар мен бәсекеге қабілеттілігін норвегиялық экономиканың айтарлықтай жақсарды, және перспективалары материктік экономика қазір жақсы, ол бірнеше жыл бұрын. Бұл дегеніміз, біз өзіміз үйренеміз кем тәуелді мұнай. Саяси-географиялық жағдай. Норвегия ретінде біртұтас мемлекет болып қалыптасты IX ғасырдың соңында, біздің дәуірге дейін. Ерте кезеңде орнап байланыстар ресейлік княжествами. Ұлдары норвегиялық патшалардың өсті кезде княжеских ауласында, Ресей, орыс ханшайымының ойынының королевами Норвегия. Үндістан бойынша саяхат жасады Ресей, билеушілер қорғау ресей князьлер (оларды деп атаған варягами), жүзеге асырылды белсенді тауар айналымы. Кейіннен, нәтижесінде опустошительной індет «қара» өлім (оба) шамамен 1350 жылы экономикалық жағдай, Норвегия нашарлады, және ел тисе билік дат тәжі. 1814 жылы аяқталғаннан наполеоновских соғыстар, одақтастар жеңімпаздары вынудили Данияға жол беруі Норвегия Швеция тәртібі қызметкермен ол 1809 жылы Финляндия. Норвегия пайдаландық үшін осы мүмкіндікті провозгласить тәуелсіздік қабылдады ең демократичную сол кезде Еуропадағы Конституциясын, ол жұмыс істейді және осы күнге дейін, дегенмен елеулі түзетулер. Алайда, қысыммен жұмыс істейтін әскери астамшылықты, Швеция және халықаралық оқшаулау Норвегия мәжбүр қабылдауға шарасыз нәрсе.

Норвегиялық басшылығы өз еркімен қабылдады лайықты ұсыныс швед тәжі жасасуға жеке унию Швециямен. Норвегия қалды, жекелеген мемлекет пен сохраняла өзінің жаңа Конституциясын. Алайда, екеуі де корольдігінің алып, бір мемлекет басшысын және жүргізуге бірыңғай сыртқы саясатты. Ішінде келесі ғасырдың қашты үздіксіз өсуі норвегиялық ұлттық сана-сезім. Бір мезгілде прогресс өнеркәсіп, сауда және кеме қатынасы болды возрождение. Саясаттағы радикалды және демократиялық көңіл-күй жүргізді туындауына оппозиция қатысты Швеция королі. Өсіп келе жатқан ұлттық сана мен ұлттық подчеркивало деңгейінде айырмашылықтар өмір сүру ерекшеліктері мен тұрмыс салтының, сондай-ақ саяси көзқарастары арасындағы Норвегия мен Швецияның. Әсерінен расходящихся экономикалық және сыртқы саяси мүдделерді норвегиялық парламент (Стортинг) дауыс 1905 жылы алшақтық уния Швециямен. Последовавший осы референдум бұл шешім басым дауыспен, және екі корольдігінің бейбіт түрде тарады. Бірінші держава, признавшей жаңа және толық тәуелсіз мәртебесі Норвегия, болды Ресей империясы. Соғыстан кейінгі кезеңінде саяси бағыты Норвегия негізінен анықталады оның қатысуымен НАТО-ға (1949 ж.) және бағытталған тығыз саяси және әскери-экономикалық ынтымақтастық жетекші державалары бұл блоктың (АҚШ, Ұлыбритания, Германия). Қарым-Норвегия БЭЖ-мен реттеледі туралы келісімге еркін сауда (1973 ж.). Сыртқы саясат Соғыстан кейінгі жылдарда североевропейские ел командасы ретінде белгілі, ерекше орын әлемнің саяси картасында. Үшін Швеция тән онымен жүргізілетін саясат белсенді жаңа зеландияда. Бейтараптық Финляндия сочетался туралы шартпен достық, ынтымақтастық және өзара көмек КСРО. Мемлекет — мүшелері НАТО — Норвегия, Дания және Исландия туралы мәлімдеді, өзінің бас тарту, орналастыру, олардың аумағында бейбіт уақытта ядролық қару. Айырмашылық ұстанымын әсер етпей қоймады сыртқы мінез-құлқы елдерінің еуропалық Солтүстік. Бұл ретте олардың рөлі халықаралық өмірде айтарлықтай өсті.

Өйткені, объектінің тарих, қандай ұзақ уақыт болды шағын елдің тұрақты вовлекаемые ойын мен қарама-қайшылықтар, ірі державалардың, олар оның субъектісі. Олар өз үлестерін қосуда барысын әлемдік тарихи процестің белсенді қатысады қалыптастырудағы жаңа тәртіп рухында Хельсинского актісіне, Париж хартиясына. Пайда болған тоғысындағы 90-шы жылдардың жаңа геосаяси ахуал түбегейлі өзгерістер Орталық және Шығыс Еуропа, КСРО-ның ыдырауы егемендік республикасының, ТМД-ның пайда болуы, тәуелсіздікті балтийскими мемлекеттер жаңа рөлі Ресей — мәжбүрлейді Солтүстік елдің переосмысливать көптеген маңызды халықаралық мәселелер. Үлкен қызығушылық тудырады Солтүстігінде Еуропа қиын, кейде драматически жару барысы жаңарту. Бұл қызығушылық шығуына және іскерлік ой-пікірлерді дамытудың перспективаларымен танысты ал жаңа жағдайларда, өзара тиімді ынтымақтастықты, өйткені біз көршілер және оның тоқырау противоестественен. Бірақ көбінесе ол тартылуына байланысты әсерімен қандай көрсетеді өзгерістер біздің елімізде дамыту үшін жалпы еуропалық және әлемдік үдерістердің, соның ішінде жаһандық сипаттағы. Әрине, көңіл еуропалық өндіріс саласы да бәсекеге қабілетті, дегенмен, бүкіл Батыстың тартады мұрагерлік құқығы бойынша жылдамдығы мен ауқымы өзгерістер Шығыс Еуропа. Оларға қатынасы североевропейских мемлекеттердің (тұтастай алғанда, олар болып жатқан өзгерістерді қолдайды) бір мәнді, неоднозначны өзінің мәні бойынша өзгерістер мен апаттар жекелеген шығыс еуропалық елдерде. Мәселен, Германия бірікті, ал жалпы мақұлдау туғызады және белгілі бір қауіп (забыт өткен тарихи тәжірибесі). Егер мазасыздық, онда сенімсіздік тудырады және алыс жылғы тұрақтылық жағдай Польшада, оңтүстік соседе.

Туралы ұмытпауымыз керек мұнай факторы. Басталған ортасында 60-шы жылдардың мұнай мен газ өндіру континенттік қайраңында Норвегиялық теңіз түбегейлі өзгертті экономикалық құрылымына қоғамның беріп, мемлекеттік қазынаға баға жетпес табыс көзі. Мұнай іспеттес «сақтандыру» дағдарысты ахуалдар жағдайына жүзеге асыруға мүмкіндік беретін ақша құю үлгерімдері төмен сектор экономика. Дәл осы сезім оның артында «мұнай багажды» придало норвегияға жол берді, салыстырғанда басқа да еуропалық елдер, үлкен сенімділік мүмкіндік берді, оларға сезінуге аз тәуелді Брюссель. Белгілі бір рөл осындай жағымсыз шешуге норвежцев ойнады және узость ішкі нарық. Елдегі халықпен 4,5 млн. адам қиын жағдайлар жасау, қолайлы сәтті бәсекелестік күрес үлкен көлемін ірі кәсіпорындар . Шектеулілігі сұраныстың әкеледі қатаң селекция және құру компаниялар-монополистердің, олар өз шарттарын жасауға итермелейді және өмір сүре де алыс бушующей апат еркін нарық. Деп айтуға болмайды Норвегияда монополизированы тұтас экономиканың, бірақ мұндай тенденция айқын көрінеді саласындағы, телекоммуникация мен электр қуатын сату. Сонымен қатар мемлекеттің әлеуметтік саясаты бағытталған қорғалуы, халықтың барлық топтарын қарастыратын «оңалту» банкроттық жағдайында кәсіпорынның жасайды қызметшілер үшін «жылыжай» шарттары, олар сенімді бола алады, тіпті при потере работы оларда жақсы мүмкіншіліктер бар устроиться жаңа орынға. Жағдайда, мүшелік ЕО мұндай компаниялар тап еді қатаң бәсекелестік күрес, жаңа ережелермен ойын, жөнелткен еді, оларды күрделі жағдай. Норвегияда бірден сезінуге болады , сол немесе басқа компания жұмыс тәжірибесі; халықаралық нарықта ол бөлінеді фонында басқа да жоғары сервис деңгейімен, жеделдігімен шешімдер қабылдау қабілетімен, тезірек приспосабливаться жаңа нарықтық жағдайларға.

Біршама әлсіздігі, ауыл шаруашылығы жұмыс істейтін күрделі солтүстік жағдайында және талап ететін тұрақты мемлекеттік қаржыландыру ерекшеліктері рентабельді жұмыс істеуін рыболовной өнеркәсіп, сондай-ақ, рөл атқарды таңдау норвежцев. Дәл провинциясы және Солтүстік, балық аулау болып табылады табыс көзіне айналып, қарсы дауыс Еуропалық Одаққа кіру(52,2% өз дауыстарын қарсы және 47,8% — да). Жарияланған соң бірден дауыс беру нәтижелерін норвегиялық саясаттың нашарлай бастады кейбір қатысты өзгерістер — Норвегия тарапынан олардың еуропалық әріптестерінің. Норвегиялық дипломаттарға тура келді әрі ұзақ простаивать есік кеңселерінің шенеуніктердің ЕО күте отырып , оларда табылады минут бос уақыты талқылау үшін(басқа мәселелерді күшіне енуі жаңа елдердің ЕО) проблемаларды солтүстік көршіміз. «Норвегиялық газеттерінде тіпті ұғымы пайда болды — «ел тыс». Мұндай невнимание тарапынан брюссельских шенеуніктердің тек қана суреттер жаңа ережелер, ол жеткізген өзіне Норвегия. Ел бермейтін отырыстарына қатысуға комитеттер және жұмыс топтарын ұйымдастыру (бұл құқық, ол болды келіссөздер барысында кіруі туралы). Осылайша, бір жағынан, Норвегия жоғалтты бірқатар бағалы ақпарат көздерін, және, екінші жағынан — одан да маңызды — лишилась мүмкіндіктерін көрсетуге сырттан тікелей әсер етеді шешімдер қабылданатын ЕО. Ол чаща барлығы қойылған қазірдің алдында факт қабылдаған қандай да бір шешім ЕО мүмкіндігі жоқ әсер оның қалыптасуы. Сол уақытта Норвегия мүше бола отырып, ЕЭК(Еуропалық Экономикалық Кеңістік), орындауға міндетті директивалар ЕО қатысты ғана емес, сауда мен тауар алмасу, бірақ және мәселелерін реттейтін еңбек жағдайы, әлеуметтік қорғалуы, өндірістің бірқатар тауарлар мен қызметтерді ұсыну. Болды есептеуінше, директиваларымен сәйкес ЕО алғашқы жартысында 1996 жылы өзгеріске ұшырады 47 ішкі норвегиялық ережелері мен нұсқамалар. Көпшілігі осындай өзгерістер туғызбайтын үлкен проблемалардың бірде-заң жүйесін, не үшін өмір қарапайым азаматтардың елдің, алайда ақш-отдают өзіне есеп беру, қолданыстағы БЭК қамтитын басқа, Норвегия, Исландия, Швейцария, Мальта және Лихтенштейн, олар үшін нақты мүмкіндіктер әсер етуі шешім қабылдау процесіне ЕС және қабылдауға мәжбүр олардың көрсетушінің. 50% — дан астам норвегиялық экспорттың үлесіне елдер — ЕО мүшелері, бұл туралы тікелей байланысты және, тиісінше, қызығушылығын Норвегия қарым-қатынасты дамытуға бұл елдер. Осылайша, Норвегия ұмтылмаған байланыс ЕО-мен. Үкімет Т. Ягландтың (алдыңғы үкімет Г. Х. Брундтланда) барлық мүмкіндікті жасайды сақтау үшін сындарлы климат, қолданыстағы қарым-ЕО-мен қамтамасыз етуге барынша жұмысына қатысу. Норвегия тартылуы да бірқатар аймақтық бағдарламалар бағдарламасын қоса алғанда, «Интернет».

Бұл тұжырымдамалық жоспарда қарастырылған және біртіндеп жүзеге асырылады қосылу үш бағытта дамыту еуропалық экономикалық құрылымдар. Әңгіме туралы бірыңғай саясат саласындағы балық аулау, тараптардың бар жалпы мүдделерін, сондай-ақ қайшылықтар болып, олар әлдеқайда оңай болар еді рұқсат шеңберінде бірыңғай ұйымдық құрылымы. Саласындағы норвегиялық тәжірибені реттеу және балық аулауды еді жарап еуропалық әріптестеріне. Екінші қалыптастырумен қалыптастыру болып табылады бірыңғай энергетикалық саясат ЕО. Мұнда бар көп түсініксіздіктерді, бірақ Норвегия тікелей мүдделі ынтымақтастық, егер ЕО елдері болып табылады басты тұтынушылар норвегиялық мұнай және газ, және біріккен күшімен қабілетті әсер даму үрдісіне баға және құру қолайсыз жағдай үшін қуат көздері экспортының. Норвегия тиімдірек болуы мүмкін белсенді қатысушысы ойындар қарағанда, пассивті аутсайдером. Соңында , үшінші бағыт шеңберіндегі ынтымақтастық паспорттық одақтың Шенген келісім. 19 желтоқсан 1996 жылдан » ұлы жеңіске қол қою туралы құжаттың қауымдастырылған мүшелік мүшелік Норвегия мен Исландия да Шенгенском келісімде көздейтін бірыңғай паспортное кеңістік және құқық қорғау органдарының ынтымақтастығын талқылады. Формальды Шенгенский шарт тек мемлекет, ЕО, сондықтан осы екі елге берілді қауымдастырылған мәртебесі қатысуын көздейтін дауыс беру құқығынсыз жұмыс топтарында ұйымдастыру. Жатқанда мұндай қадам, норвегиялық өкілдері санау үшін, бұл аясында Шенген емес шешімдер қабылданады, олар противоречили еді позициясын Норвегия. Басты себеп күшіне енуі саяды ниеті сақтап солтүстік паспорттық одағы бастап қызмет атқарған ұзақ жеткілікті оған үлгерді үйренуге және ұнайды жоқ, жоғалтып. Дания, Швеция және Финляндия өзінің қосылуымен Шенгену жоқ Норвегия және Исландия топан су еді тұрақталған паспорттық режим арасындағы шекаралардан өту солтүстік елдер, емес, мүдделі болды бірде-бір өндіріс саласы да бәсекеге қабілетті. Осыған байланысты, арқылы ұзақ келіссөздер әзірленді компромиссная формуласы қауымдастырылған мүшелік устраивающая барлық тараптар. Деп айтуға болады, қатысу арқасында Шенгенском шартта, Норвегия ЕО-дан тыс қол жеткізді өз тартудың тағы бір маңызды саласы даму еуропалық интеграция. Қазіргі уақытта туындаған кажущееся затишье кезінде ішіндегі норвегиялық жалпыеуропалық туралы пікірталастар арасындағы қарым-Норвегия мен ЕО. Қойылмайды сұрақ беру туралы жаңа өтінім Одаққа кіруге 2000 жылға дейінгі және саясат аз дәрежеде жүзеді брюссель аргументацией үшін тұндыру өз ұстанымын. Алайда, тақырыбы ЕО тұрақты қатысады газет өзекті болып қала бермек үшін саяси истэблишмента. Көптеген шолушылар деп қойып, өзіне ЕО-дан тыс , Норвегия сақтап жеке тұлға мен қабілеті іс-әрекет халықаралық аренада негізге ала отырып, өз мүдделерін, без оглядки еуропалық әріптестерінің. Дәлелі болды белсенді қызметі Норвегия Таяу Шығыстағы делдалдық ахуалды бейбіт реттеу үдерісіне Гватемалада болған елге воспринимали ретінде тәуелсіз дербес қатысушысы емес, ЕО өкілі.

Сонымен қатар , қарамастан айқын жетістіктері норвегиялық сыртқы саясат, сенімділікпен айтуға болады, бұл геосаяси ауқымда ұстанымын Норвегия кейін референдум 1994 жылы көбінесе ослабли қарағанда, нығайды. Дегенмен, еліміз үшін үлкен қызығушылық танытуда ретінде Ресейдің сауда-экономикалық серіктесі. Норвегия ережелері қолданылмайды және шектеу ЕО орнатылатын әкелінетін тауарлар. Белсенді қарқынмен дамып, ынтымақтастық Ресей, Норвегия, Швеция және Финляндия аясында өңірдің баренцев теңізінің. Жалғасуда қарқындату байланыстарды, шекара маңындағы аудандарда Солтүстіктен. Осылайша, сүйене отырып оң тәжірибесі қызмет норвег нарығында бірқатар ресейлік кәсіпорындар, болжауға болады-бұл сауда-экономикалық қарым-қатынастар біздің елдеріміз арасындағы бермейтіндіктен, өзіндік трамплин шығу үшін Ресейдің еуропалық нарығы. Дәл осы ерекшеліктері Норвегия жасалады болжамдылығын және белгілі бір заңдылық теріс нәтиже референдум 1994 жылғы. Ел предпочла сақтау қолданыстағы ережелер мен өткізгісі келді беруге бөлігі өзінің егемендік жолындағы идеялары еуропалық интеграция. Бұл туралы, ақш, ұмтыла отырып емес, артта қалу дамуына еуропалық жүйесінің оралады туралы мәселеге ЕО-ға кіру басында келесі ғасырдың , бірақ содан кейін кандидатурасы Норвегия қаралатын болады, соның ішінде Шығыс Еуропа елдерінің және аз, бәлкім, ол оның ықтимал мүшелік ЕО-дағы сол, 1994 жылы Шпицберген Шпицберген — архипелаг үшін пайдалы қазбалар шеңберімен. Аумағы 62 мың шаршы км. архипелаге 1 мыңнан астам аралдар. Жергілікті халық жоқ. Шпицберген бірге орналасқан оңтүстікке қарай оған арал Медвежий құрайды әкімшілік округі Норвегия Свальбард, олар басқарады губернаторы тағайындайтын Норвегия королі.

Шамамен 9/10 өнеркәсіптік кәсіпорындардың Норвегия шоғырланған порт қалалар. Бұл жеңілдетеді және арзандатады жеткізуді шикізатты және дайын өнімді жөнелтуге. Бір ең басты факторлардың барлығы индустриялық даму Норвегия — жоғары дамыған энергетика. Базасы оған қызмет етеді, негізінен, су энергиясы және сұйық отын. Соңғы жылдарына дейін Норвегия әділ саналып классикалық ел гидроэнергетика. Оза барлық елдер Шетелдік Еуропаның қорлары бойынша су энергиясына (120 млрд. кВт *Сағ), ол бірінші орында электр энергиясын өндіру бойынша әлемде халықтың жан басына шаққандағы. Барлық дерлік өндірілетін елде электр қуатын береді су электр станциясының жалпы қуаты 18 млн. кВт. Арқасында көптеген табиғи көлдер-су қоймалары жоғары плоскогорьях, водопадам және круто падающим өзендер талап етілмейді салуға қымбат бөгеттер , бұл өте арзандатады электр энергиясының құны. Норвегияда гидроресурсы орналасқан салыстырмалы біркелкі бүкіл ел бойынша, бұл мүмкіндік береді салуға қуатты энергетикалық кешендер аңғарында Эстланна, плоскогорье Теле — парк, фьордах Вестланна және порожистых өзендерде Солтүстік Норвегия. Пошта барлық ірі электр станциялары жалғануы электр беру желілерімен, бірыңғай энергия жүйесіне байланысты өз кезегінде электрометаллургическими және электрохимическими кәсіпорындармен және барлық қалалар.

Ортасында 70-.жылдардағы су энергиясы құраған жартысынан астамы энергетикалық баланс Норвегия. Шамамен 2/5 өндірілетін электр энергиясын тұтынады өнеркәсіп, оның ішінде 1/3 — металлургия. Жекелеген жылдары артық электр энергиясын беріледі Дания (су асты кабелімен) және Швеция. Тас көмір ойнайды болмашы рөлі елдің энергия теңгерімінде. Оның үлесі, оның ішінде шамамен 0,5 млн. т өндірілетін арналған Шпицбергене және шамамен сонша әкелінетін елден аспайды 3-4% үшін Үлкен маңызы бар, ел ашылуы бай мұнай-газ кен орындарын Экофиск қайраңында норвегиялық секторының Солтүстік теңіздің (шамамен 350 км оңтүстік-батысқа қарай Ставангера). сондай-ақ газ және мұнай — 200 км батысқа қарай Бергена. 1971 ж. Экофиск кен орнында болды добыта первач тонна мұнай, ал 1979 жылы оны өндіру жетті қазірдің өзінде шамамен 40 млн. т, вчетверо асса, барлық қазіргі заманғы қажеттілігін сұйық отынмен. Норвегия бірінші дамыған капиталистік елдердің айналды таза мұнай экспорттаушы. Мұнай кешенін бұрғылау платформаларын бойынша беріледі 335-километровому құбыр жағалауында, Шығыс Англия, ал өндірілетін газ бойынша жүріп жатыр құбырлар — северному берегу ГФР беру басталды газды жатқан батысқа Бергена кен Фригг Шотландия. Жүргізілуде пайдалану мемлекеттік кәсіпшілігі Сгатфьорд (солтүстік-батысына қарай Бергена). Қарқынды дамуы мұнай және газ өндіру әкелді көтерілу мұнай өңдеу және мұнай-химия өнеркәсібі. Монополистический капитал баса форсированную мұнай мен газ өндіру үшін, ең алдымен, экспорттың Батыс Еуропа елдері. Алайда норвегиялық билік реттеуге тырысады өсу қарқыны мұнай мен газ өндіру. Айтарлықтай дамыды Норвегияда өндіру металдық шикізат: темір кені, титан, молибден, мыс, мырыш, сондай-ақ пиритов. Байытылған темір кені бірі солтүстік әлемдегі кеніштердің Сер-Вараигер — арқылы жіберіледі көрші порт Киркенес Батыс Еуропаға және ішінара металлургиялық зауыты Му-и-Рана. Оны жабдықтайды, шикізатпен және рудник Дундерманн.

Барлығы жүргізіледі, 4 млн. т. темір концентратын, оның жартысы шығарылады. Өндіру титан кен кенішінің Хеугс кен орнында Титаниа оңтүстік-батыс жағалауы елдері (шамамен 1 млн. т ильменит концентратын) Норвегия тұр, бірінде жерлеу; бұл ретте, барлық өнім шығарылады. Молибденовый кеніші Киабен тауда Серланна жатады әлемдегі ең ірі. Өндіру, мыс және Мырыш кенін онша көп емес — шамамен 30 мың т әрбір. Пириты, өндірілетін негізінен Треннелаге (рудник Леккен) үшін пайдаланылады алу, олардан мыс. Мырыш пен күкірт қышқылын өндіру. Бір сипатты белгілері құрылымын норвегиялық өнеркәсіп кеңінен дамыту электрометаллургии . Еліміз алдыңғы орындардың бірін алады өндіру бойынша әлемде алюминий, никель, магний, ферроқорытпа . Выплавляется, сонымен қатар, үлкен саны қоспалы электростали, мырыш, кобальт. Мысалы, балқыту, алюминий және никель ол тұр 5-ші орында, ал. ында болып, магний өндіру ғана жол беріп отыр. Выплавляемые » Норвегия ферроқоспалар, мырыш және кобальт болып саналады неғұрлым жоғары сапалы. Өнімнің негізгі бөлігі электрометаллургии дайындалады бірі әкелінетін шикізатты және толықтай дерлік экспортталады. Көптеген электрометаллургические кәсіпорынның орналасқан жағалауында елдің ең шеткі оңтүстіктегі дейін заполярных аудандар. C дамуына қуатты электр желілерінің орнын таңдау жасау зауытының анықталады, ең алдымен, қолайлы құрылыстар айлақтар кемелер үшін доставляющих шикізат және әкететін дайын өнімнің болуымен, сондай-ақ қажетті жұмыс күшінің. Еліміздегі жалғыз салыстырмалы ірі зауыт қара металлургия (ең солтүстік әлемде) салынды мемлекеттің 50-ші жылдары приполярном қалашығында Ші-и-Рана. Ол выплавляет дейін жыл сайын 700 мың т. электрочугуна мен 900 мың. т -электростали. Салыстырмалы жас өнеркәсіп саласы Норвегия машина жасау. Соғыстан кейінгі жылдары шетелдік капиталдың қатысуымен Норвегияда құрылған ірі кеме жасайтын верфь зауыттары мен теңіз нефтебуровых платформалар, гидравликалық турбиналар, өнеркәсіптік және тұрмыстық электротехническою және электрондық жабдықтар, тасқынды технологиялық желілер үшін рыбообрабатывающей өнеркәсіп.

Қазір барлық салаларында машина жасау және металл өңдеу-дан астамы жұмыс істейді 1/3 жұмыс істейтін елдің өнеркәсіп және шығарылады шамамен 1/3 жалпы өнеркәсіп өнімінің айтарлықтай бөлігі шығарылады. Норвегия жүргізеді, сондай-ақ сауда және жобалармен, лицензиямен, атап айтқанда, теңіз бұрғылау платформалары. Басты орталықтары машина жасау — Осло, Берген, Ставангер, Драммен. .Ескі өнеркәсіп саласы ел — лесообрабатывающая Норвегия Бірінші елдерінен Солтүстік Еуропа бастаған кең экспорт ағаш материалдарын Батыс Еуропаға, ең алдымен, Ұлыбританияға .Алайда хищническая ормандарды шабу, әсіресе батыс және оңтүстік аудандарында, күрт қысқартты таралуы. Байланысты өсіп келе жатқан бәсекелестік жағынан бай ағашпен Швеция және Финляндия Норвегия бірте-бірте болды қайта жаңғырады өндіріске аса бағалы өнім — механикалық ағаш массасын, целлюлоза, картон мен қағаздар. Целлюлоза-қағаз өндірісі — негізгі салаларының бірі халықаралық өндірістік мамандануының. Жыл сайын дайындалады 1,5 млн. т сүрек массасы мен целлюлоза және 1,3 млн. т әр түрлі сорттарының картонның, басым бөлігі экспортталады. Негізгі орталықтары лесопиления және целлюлоза-қағаз өндірісінің айналасында орналасқан Осло-Фьорда, әдетте сағаларында сал ағызу өзен, стекающих с лесистых баурайларының Эстланна. Бұл, ең алдымен, Сарпсборг, Халден, Мосе, Драммен, Шиен. Жекелеген кәсіпорынның орналасқан тікелей кей жерлерде лесоразработок — үлкен аңғарында Эстланна және Треннелаге. Қалыптасуы қазіргі заманғы химия өнеркәсібі Норвегияда басталды құру ХХ ғасырдың басында провинциясында Телемарк электрохимиялық өндірістің Бұл зауыттары «концерні Норш гидро» алған электр энергиясын каскад су электр станцияларын, алып шықты азот ауадан және байқаудың «негізгі заңы» аммиак және оның қосылыстары, оның ішінде аталатын өлшемді норвежскую селитру. Қазір қуаты концернінің зауыттары шығаратын «байланысқан азот» асып кетсе, жарты миллион тонна.

Ретінде «жанама» өнімдер зауыты концерні » Рьюкане жүргізеді ауыр суды және асыл газдар аргон, неон және т. б. Басқа электрохимиялық өндірістер шығару жолға кальций карбидін. Соңғы жылдары тез дамып, мұнай-химия және өндіру пластмасса мен басқа да синтетикалық материалдар. Мұнай-химия кәсіпорындары орналасқан, және негізінен теңіз жағалауындағы қалаларда Эстланна және батыс жағалауында. Ауыл шаруашылығы Ауыл шаруашылығында басым ұсақ фермерлік шаруашылығы (10 га). Таралған өндірістік-өткізу кооперациясы. Жетекші саласы қарқынды мал шаруашылығы ет-сүт бағытындағы, сондай-ақ қызмет көрсететін, оны өсімдік шаруашылығы (мал азықтық шөптер). Дамыған қой шаруашылығы, шошқа шаруашылығы. Возделывают дәнді дақылдар (негізінен арпа және сұлы). Ауыл шаруашылығы өнімдерімен өз өндірісін қамтамасыз етеді, өзіне шамамен 40%. Маңызды орын экономика орында балық аулау болып табылатын халықаралық мамандану саласы Норвегия (балық өнімдерін экспорттау бойынша екінші орында). Балық аулау 1985 жылы. құрады 2.3 млн. тонна. Маңызды орман шаруашылығы, себебі, үлкен массивтер қылқан ормандары ертеден ақ көзі болып табылады әл-ауқатын Солтүстік Еуропа елдері. Ауыл шаруашылығы Норвегия тән кейбір осалдық-күрделі солтүстік климаттық жағдайлар, сондықтан ол қажет тұрақты мемлекеттік қаржыландыру.

shygharma.info

НОРВЕГИЯ КОРОЛЬДІГІ — Тәрбие.kz

НОРВЕГИЯ КОРОЛЬДІГІ

Сабақ мақсаты:

 А) білімділік: Норвегия Корольдігінің экономикалық-географиялық жағдайы, мемлекеттік құрылымы, халқы, экономикасы туралы білім қалыптастыру;

Ә) тәрбиелік: саяси саналылыққа, экономикалық-экологиялық мәдениеттілікке тәрбиелеу;

Б) дамытушылық: дүниетаным, ой-өрісін, картамен жұмыс және өздік жұмыс жасау дағдыларын арттыру;

Сабақ түрі: лекция

Құрал-жабдықтар: Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, атластар, кескін карталар

Жаңа сабақ:            Н о р в е г и я  К о р о л ь д і г і

НОРВЕГИЯ (Norge), Н о р в е г и я  К о р о л ь д і г і (Kongeriket Norge)­Солт. Европадағы мемлекет. Батысын және қиыр солтүстігін Скандинавия түбегі алып жатыр. Солтүстігі — Ба­ренц теңізі, батысы — Норвегия, Сол­түстік теңіздер, оңтүстігін Скагеррак бұғазы алып жатыр. Құрлықта Швециямен, қиыр шығысында Финляндия және Россиямен шектеседі.

Жер аумағы — 385,2 мың км².

Халқы 4,6 млн адам (2005).

Халықтың орналасу тығыздығы – 1км² – 11,9 адамнан келеді.

Астанасы­ — Осло қ.

Әкімш. жағынан 19 фюлькеге ( губерния) бөлінеді (құрамына 435 коммуна кіретін). Солтүстік Мұзды мұхиттағы Шпицберген архипелагы, Медвежий аралы, Атлант мұхитының солт. бөлігіндегі Ян-Майен, оңт. бөлі­гіндегі Буве аралдары Норвегияға қарайды.

    Мемлекеттік құрылысы. Норвегия — коп­ституциялы монархия. Қазіргі конституциясы 1814 ж. 17 мамырда қабылдан­ған (1905 және 1946 ж. едәуір өзгертілген, толықтырылған). Мемл. бас­шысы — король. Формальды түрде корольдің билігі зор: премьер-министр мен министрлерді т. б. қызмет адам­дарын тағайындап босатуға, соғыс жа­риялауға бітім жасауға ерікті, қарулы күштеріне қолбасшы және мемл. шір­кеу басы да сол. Заң шығарушы орга­ны — парламент — стортинг (155 де­путаты 4 жылға сайланады.). 20-ға толған азаматтар сайлауға құқылы. Атқарушы үкімет билігі премьер-ми­нистр басқаратын үкімет қолында. Король мен барлық министрлер ерекше орган — Мемл. кеңес құрады. Ол айрықша заң жобалары мен ел басқару мәселесін қарайды. Король тағайындайтын фюлькесман, оның жанындағы фюлькестинг қала, село коммуналық кеңестерінің өкілдерінен тұрады. Ком­муналарды жергілікті өкілдер басқа­рады.  Норвегияның сот жүйесі: 1-2 инстан­ция сотын және Жоғ. сотты король тағайындайды.

    Табиғаты. Норвегия — таулы ел. Территориясының 2/3бөлігі теңіз деңгейінен 500 м биік жатыр. Бат. жағалауы фьордтармен тілімделген. Жағасы не­гізінен тік биік жартасты (Согне-фь­орд, Хардангер-фьорд) келеді, Жайпақ жағалауының кей жерлерінде Трон­хеймс-фьорд және Осло-фьорд сияқты қойнаулар, көптеген ірі (Лофотен, Вестерелон, Сенья, Магерё, Сёрё) жә­не шағын аралдар, шхерлер бар. Ел территориясының басым бөлігіне Скандинавия таулары (ең биік жері Гальхёпигген (2469 м) жайласқан; жергілікті жерде фьельд аталатын бұ­ның оңт. жағы Ютунхеймен, Довре­фьелль, ІОстедальсбре, Телемарк литол. таулы үстірттерден құралады. Норвегияның таулы өңірлерінде рельефтің­ пенеплен, нyнaтак, қоймаңдай тас сияқты формалары көп кездеседі.

   Климаты — негізінен қо­ңыржай; қиыр солтүстігінде субарктикалық, теңіз жағалауында мұхиттық климат. Ауа райына жылы Солт. Ат­лант ағысы көп әсер етеді. Қаңтар айын­дағы ауа темп-расы теңіз жағалауында -2-4⁰ С, Скандинавия тауларында  -9⁰ С, оңт. жағында -10-12⁰ С; шілдеде 10-15⁰ С, кейде  тіпті солтүстігінің өзінде ауа температурасы +25⁰ С-қа дейін көтеріледі.. Жыл­дық жауын-шашын мөлшері тау жо­таларының бат. беткейлерінде 2000-­3000 мм, шығ. беткейлерінде 300-800 мм. Таулық мұздықтар ауд. 5000 км².

Норвегия территориясында жер беті ағын суларының торы өте жиі. Та­улы аймақтармен ағатын өзендерінің суы мол, аңғарлары өте енсіз, арналары шоңғалды келеді; су құламалары кездеседі. Өзендері қар-жаңбыр суларымен қоректенеді, көктемде және жазда тасиды; энергия қорына бай. Ірі өзендері — Гломма, Логен (Гуд­брансдаль), Логен (Нумедаль) . Көлде­рінің жалпы ауданы территориясының 4%-н; негізінен мұздықтар және тек­тоник. қозғалыстар әсерінен пайда болған. Ең ірі көлі — Мьёса.

Н-да тундралық күлгін топырақ ба­сым тараған; оңтүстігі ғана таулы шөгінді топырақты. Шыршалы, қа­рағайлы, орманды алқаптар жиі кезде­седі. Түлкі, сілеусін, құну, сусар, бұ­лан, ақкіс, солтүстік бұғысы, қоян, ти­ін т. б. мекендейді. Теңіздері балыққа бай. Жануарлар мен өсімдік дүниесін сақтау үшін Бёргефьелль, Роннане, Нордкап-Хорнвика, Нордмарка, Фок­стумюра, Юнкердальсура ұлттық парктері мен қорықтар құрылған. Та­биғи жағдайына қарай Н. территория­сы – Финмаркен таулы Үс­тірті (жері таулы тундралы және орманды тундралы, климаты өте қа­тал), Хьелен таулы аймағы мен Лофотен-Вестеролен аралдары (рельефінде алпілік формалар басым, қылқан және ұсақ жапы­рақты орманды келеді), Батыс Жа­ғалау (ірі фьордтармен тілімделген, мұхиттың климаты), Биік Фье­льдтер  өңірі (таулы тундралы және тундралы шалғынды өсімдік өсе­ді, көп жылғы қар жамылғысы және мұздықтар шоғырланған), Сканди­навия тауларының шығыс беткейлері (ірі өзен аңғарларымен тілімделген, тайгалық орман жа­мылған) аудандарға бөлінеді.

   Халқы. Н.- бір ұлтты ел; халқының 98%-і норвегтер. Олардан басқа саам (20 мың), квен (норвегия финдері) , оңт. аймақтарында шведтер (20 мың), даттap (18 мың), немістер (10 мың) тұрады.

Ресми тілі — норвег тілі. Ді­ні жөнінен Н. тұрғындарының 87,8%-ы протестантизмнің лютерандық тобына жатады. Ресми календары григориан­дық. Ірі қала­лары Осло, Берген, Трон­хейм, Ставангер, Кристиансанн, Драм­мeн.

Экономикасы. Норвегия өнеркәсібі дамыған ел. Норвегияда суэнергетикасы, орман, балық, минералдық ресурстар, мұнай т.б. табиғи байлықтар мол. Экономикасында теңіздегі кеме қатынасы мен балық аулаудың маңызы зор. Машина жасау, металл өңдеу және экспортқа байланысты электротехника, кеме жасау салалары дамыған. Норвегияда темір рудасы, титан, пирит, мыс, мырыш, тас көмір, мұнай және газ өндіріледі. Энергетикасы СЭС-терге және импорттық мұнайға негізделген. Жалпы электр энергиясын өндірудің 99%-ы СЭС-тердің үлесіне тиеді. Ірі СЭС-тері: Токке, Рана, Винье, Тонстад, Эура, Недре-Рессога, Нес, Сульдаль, Нуре, Фортун, Люсе, Матре.

Ауыл шаруашылығында негізгі сала — мал шаруашылығы. Таулы рельеф басым болғандықтан жері ауыл шаруашылығына аз игерілген.

Экспорты: мұнай және мұнай өнімдері, машина жасау және балық өңдеу өнеркәсіптері өнімі, электорметаллургия, электрохимия, целлюлоза-қағаз т.б.

Импорты: кеме, машина және өнеркәсіп жабдықтары, автомобиль, қара металдар, мата, азық-түлік т.б.

Негізгі сауда серіктестері: Ұлыбритания, Германия, Нидерланд, Швеция, Франция, АҚШ.

www.tarbie.kz

Норвегия – Уикипедия

Кралство Норвегия
на норвежки: Kongeriket Norge
(знаме)      (герб)
Национален химн: Ja, vi elsker dette landet
Наименование на местния жител: норвежец
Местоположение на Норвегия
География и население
Площ	385 207[1] km² (на 67-мо място)
Води	5,2%
Столица	Осло 59°56′ с. ш. 10°41′ и. д. / 59.933333° с. ш. 10.683333° и. д.59.933333, 10.683333
Най-голям град	Осло
Официален език	норвежки
Население (пребр., 2019)	5 328 212[2]
Гъстота на нас.	13,8 души/km² (на 213-то място)
Управление
Форма

bg.wikipedia.org

Норвегия — Wikipedia

Норвегия, Норвегия Королдугу – Түндүк Европадагы мамлекет. Скандинавия жарым аралынын батыш жана Түндүк бөлүгүн ээлейт. Шпицберген архипелагы (Аюулуу аралы кошо) жана Ян-Майен аралы да Норвегиянын курамына кирет. Түндүк-чыгышынан Баренц, түндүк-батышын Норвег жана түштүгүнөн Түндүк деңиздери жана Скагеррак кысыгы чулгайт. Чыгышынан жана түштүк-чыгышынан Швеция, Финляндия, Россия менен чектешет. Аянты 324,2 (аралдары менен 387) миң км². Калкы 5,3 миллион (2019). Борбору – Осло шаары Административдик-аймактык жактан 19 фюлькеге бөлүнөт. Акча бирдиги – норвегия кронасы.

Норвегия – БУУнун (1945), НАТОнун (1949), Европа (1949), Түндүк (1952) кеңештеринин, ЭВФтин (1945), Бүткүл дүйнөлүк соода уюмунун (1995), Европа эркин соода ассоциациясынын (1960), Экономикалык өнүгүү жана кызматташуу уюмунун (1960) жана башка уюмдардын мүчөсү. Н. – БУУнун (1945), НАТОнун (1949), Европа (1949), Түндүк (1952) кеңештеринин, ЭВФтин (1945), Бүткүл дүйнөлүк соода уюмунун (1995), Европа эркин соода ассоциациясынын (1960), Экономикалык өнүгүү жана кызматташуу уюмунун (1960) жана башка уюмдардын мүчөсү.

Норвегия – унитардык мамлекет. Башкаруу формасы – конституциялык-парламенттик монархия. Мамлекет жана өкмөт башчысы – король. Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы – эки палаталуу парламент (Стортинг). Аткаруу бийлигин премьер-министр баштаган өкмөт ишке ашырат. Негизги саясий партиялары: Норвег жумушчу партиясы, Прогресс партиясы, Консервативдик партия, Социалисттиксолчул партия, христиандык-демократиялык партия жана башка.

Норвегия – тоолуу өлкө. Аймагынын көпчүлүк бөлүгүн Скандинавия тоолору (эң бийик жери – Гальхёпигген чокусу, бийиктиги 2469 м) ээлейт. Норвег жана Түндүк деңиздеринин жээктери фьорддор (Согне-фьорд, Хардангер-фьорд жана башка) менентилмеленген. Өлкөнүн аймагынын 39 миң км2и 1000 мден жогору, 91 миң км2и 500– 1000 м бийиктикте, калганы бийик тоолор жана саздак жерлер. Климаты (жылуу Гольфстрим агымынын таасири чоң) деңиздик мелүүн: жайы салкын, кышы жумшак. Эң четки түндүктө субарктикалык. Январдын орточо температурасы –12ден 2˚Сге чейин; июлдуку 6–15˚С. Жылдык жаан-чачыны 300–3000 мм. Дарыялары көп, бирок тоңбойт. Гидроэнергияга бай. Ирилери: Гломма, Логен, Бегна; эң чоң көлү – Мьёса. Өлкөнүн аймагынын 21%тен ашыгын токой каптап жатат. Ийне жалбырактуу тоо токою басымдуу. Түштүгүндө жазы жалбырактуу, түндүгүндө тоо жанатокой тундрасы өсөт. Топурагы – тундра топурагы. Көптөгөн канаттуулар деңизге тик түшкөн аскалардын коңулдарын уялашып, канаттуулар базарын түзөт. Кара кур, керең кур жана чилдер мекендешет. Кен байлыктары: темир, никель, жез, молибден, кобальт, күмүш, газ, нефть жана башка Улуттук парктары: Бергефьелль, Түштүк Шпицберген, Түндүк-чыгыш Свальбард жана башка.

Калкынын негизин норвегдер (95%) түзөт. Ошондой эле саамдар, квендер, финнде

ky.wikipedia.org